*Όσα αναφέρονται στο παρόν ενημερωτικό σημείωμα βασίζονται σε όσα έχουν ανακοινωθεί μέχρι τις 22.3.2020. Θα εκδίδεται επικαιροποιημένο κατά διαστήματα.
Ι. Εισαγωγικά
Η πανδημία που σχετίζεται με την παγκόσμια εξάπλωση του κορωνοϊού μπορεί να έχει ως συνέπεια την αναβολή διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων. Αυτό και μόνο το γεγονός καταδεικνύει τη σοβαρότητα του φαινομένου και την παγκόσμια κλίμακα που έχει ο αντίκτυπος της νόσου. (Σχεδόν) όλα τα κράτη έχουν λάβει μέτρα για να αντιμετωπίσουν την μετάδοση του ιού, με κοινή συνισταμένη αυτών τον –άμεσο ή έμμεσο- περιορισμό της κυκλοφορίας των προσώπων που συνδυάζεται με την απαγόρευση λειτουργίας τόπων όπου ευνοείται η συνάθροιση προσώπων. Αναπόφευκτα, οι ρυθμίσεις αυτές έχουν κλονίσει την οικονομική ζωή και ολόκληροι κλάδοι δραστηριότητας βρίσκονται αντιμέτωποι με το φάσμα της κατάρρευσης, με αναπόδραστη συνέπεια τη συρρίκνωση των θέσεων εργασίας. Ταυτόχρονα αντισυμβαλλόμενοι καλούνται να ανταποκριθούν στις συμβατικές τους δεσμεύσεις, οι οποίες είχαν συνομολογηθεί με διαφορετικά δεδομένα.
Υπό το ως άνω πλαίσιο και προς απόπειρα αντιμετώπισης των ως άνω φαινομένων η Ελληνική Κυβέρνηση έχει προχωρήσει στην έκδοση των από 11.3.2020, 14.3.2020 και 20.3.2020 Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου και αντίστοιχων Υπουργικών Αποφάσεων εισάγοντας ακόμη και προβλέψεις που το πρώτον καλούνται να εφαρμοστούν. Κατόπιν μιας πρώτης ερμηνευτικής επισκόπησης των ανωτέρω τα κυριότερα σημεία που θα πρέπει να επισημανθούν συνοψίζονται στα εξής:
ΙΙ. Τα υπό εξέταση μέτρα ειδικότερα
1.Επιχειρήσεις που κλείνουν απολύτως με κυβερνητική απόφαση
Σε αυτήν την κατηγορία η αρχή έγινε για τα πάσης φύσεως καταστήματα που λειτουργούν εντός πολυκαταστημάτων τύπου mall, στη συνέχεια ακολούθησαν τα εμπορικά καταστήματα λιανικής ενώ οριζόντια είναι η απαγόρευση λειτουργίας ξενοδοχειακών καταλυμάτων μέχρι και τις 30.4.2020.
Οι επιχειρήσεις που υφίστανται διοικητική απαγόρευση λειτουργίας δύνανται να αναστέλλουν τις συμβάσεις εργασίας μέρους ή του συνόλου του προσωπικού τους μέχρι ένα (1) μήνα από αρχής γενομένης από 20.3.2020, με δυνατότητα παράτασης με υπουργική απόφαση, λαμβάνοντας υπόψη την πορεία εξέλιξης του φαινομένου. Οι επιχειρήσεις-εργοδότες του ιδιωτικού τομέα που κάνουν χρήση της ανωτέρω ρύθμισης απαγορεύεται ρητά να προβούν σε καταγγελία των συμβάσεων εργασίας για το σύνολο του προσωπικού τους και, σε περίπτωση πραγματοποίησής της, αυτή είναι άκυρη. Οι ΑΠΔ θα υποβάλλονται από τις επιχειρήσεις, οι ασφαλιστικές εισφορές όμως θα βαρύνουν το Δημόσιο.
Περαιτέρω, οι ως άνω επιχειρήσεις απαλλάσσονται από την υποχρέωση καταβολής του 40% του συνολικού μισθώματος της επαγγελματικής τους εγκατάστασης για τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο 2020, κατά παρέκκλιση των κείμενων διατάξεων περί μισθώσεων, ευεργέτημα που καταλαμβάνει και της πάσης φύσεως συμβάσεις leasing, ακόμη και κινητού εξοπλισμού. Αυτονόητα οι μισθώτριες εταιρείες δεν απεμπολούν με την ως άνω ρύθμιση δικαιώματα αναπροσαρμογής μισθώματος κατ’ άρθρον 288, 388 ΑΚ. Τέλος, προβλέπεται η αναστολή κατά την πληρωμή φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων. Σημαντικό είναι πάντως να επισημανθεί ότι τα παραπάνω αφορούν στις επιχειρήσεις που καταλαμβάνονται από την κυβερνητική απαγόρευση και όχι αυτές που έκλεισαν ένα ή περισσότερα καταστήματα κατόπιν επιχειρηματικής απόφασης.
- Επιχειρήσεις που πλήττονται σημαντικά με βάση τον κύριο ΚΑΔ
Ακολουθώντας τα μέχρι σήμερα ισχύοντα, των ως άνω διευκολύνσεων δύνανται να κάνουν χρήση και επιχειρήσεις που πλήττονται σημαντικά από την πανδημία. Σύμφωνα με το κριτήριο του νομοθέτη, για το οποίο εύλογα έχει ασκηθεί κριτική, τυχόν επιλεξιμότητα καθορίζεται με βάση των κύριο ΚΑΔ της επιχείρησης. Υπό αυτήν την θεώρηση όμως, με βάση μία κατηγοριοποίηση που εξυπηρετεί στατιστικούς σκοπούς αποκλείονται επιχειρήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν κατακρήμνιση του κύκλου εργασιών τους, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, στα οποία απαγορεύτηκε η λειτουργία με καθήμενους πελάτες, αλλά επιτρέπεται η δραστηριότητα σε επίπεδο delivery ή/και take away.
Για τις περιπτώσεις αυτές οι νέες διατάξεις επικεντρώνονται στον τρόπο διαχείρισης των υφιστάμενων συμβάσεων εργασίας, με γνώμονα τη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Έτσι στις περιπτώσεις συμβάσεων μερικής απασχόλησης, εκ περιτροπής απασχόλησης και διαθεσιμότητας προστίθεται η δυνατότητα εκ του νόμου και χωρίς προδικασία η επιχείρηση να λειτουργεί με οιονεί «προσωπικό ασφαλείας» εφόσον σωρευτικά α) απασχολεί (συνεχόμενα ή διακεκομμένα) κάθε εργαζόμενο τουλάχιστον για δύο εβδομάδες με περίοδο αναφοράς τον μήνα και β) εντάξει στον ανωτέρω τρόπο λειτουργίας της επιχείρησης το 50% του προσωπικού της με περίοδο αναφοράς την εβδομάδα. Τέλος προβλέπεται η –ομοίως εκ του νόμου – κινητικότητα του εργαζομένου στο πλαίσιο του ιδίου ομίλου επιχειρήσεων, με μικρή μάλλον ουσιαστική σημασία στο μέτρο που κατά κανόνα η ρήτρα αυτή είναι συνηθισμένη στις συμβάσεις εργασίας.
- Eλεύθεροι επαγγελματίες και ατομικές επιχειρήσεις
Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων προβλέπονται μέτρα για τους ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολουμένους, και τους ιδιοκτήτες ατομικών επιχειρήσεων, που αφορούν αναστολή της προθεσμίας καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών, των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης. Για πρώτη φορά συγκεκριμένες κατηγορίες ελευθέρων επαγγελματιών θα τύχουν χορήγησης παροχής υπό τη μορφή επιδόματος ως αποζημίωση ειδικού σκοπού ποσού 800 ευρώ, το οποίο θα είναι ακατάσχετο και αφορολόγητο, προς αντιμετώπιση της υποαπασχόλησής τους. Ακόμη ισχύει η μείωση του ποσού μισθωμάτων και δόσεων leasing για τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο 2020 κατά 40%, όπως εκτέθηκε ανωτέρω.
- Τι προβλέπεται για τους εργαζόμενους
Οι εργαζόμενοι, των οποίων η σύμβαση εργασίας τελεί σε αναστολή, είτε λόγω απαγόρευσης της λειτουργίας της επιχείρησης με εντολή δημόσιας αρχής, είτε λόγω εφαρμογής του παραπάνω είναι δικαιούχοι της ως άνω έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης, ως αποζημίωσης ειδικού σκοπού ποσού 800 ευρώ καθώς και δικαιούνται μείωση στο μίσθωμα της κύριας κατοικίας τους κατά τα ανωτέρω. Οι ρυθμίσεις εφαρμόζονται και για τους εργαζόμενους, των οποίων η σύμβαση εργασίας έχει λυθεί είτε με καταγγελία είτε με οικειοθελή αποχώρηση από 1.3.2020 έως 20.3.2020.
- Αντιμετώπιση και διαχείριση υφιστάμενων συμβατικών υποχρεώσεων
Οι αντισυμβαλλόμενοι οφείλουν να ανατρέξουν στα συμβατικά τους κείμενα και να εξετάσουν τυχόν απαλλακτικές για τις υποχρεώσεις τους ρήτρες, ιδίως ως προς τα γεγονότα ανωτέρας βίας. Σε περίπτωση που αντίστοιχη πρόβλεψη απουσιάζει μπορεί να γίνει κατά περίπτωση επίκληση των αρχών της καλής πίστης, των συναλλακτικών ηθών και της απώλειας του δικαιοπρακτικού θεμελίου.
Ειδική μνεία χρήζει ο χρόνος υποχρέωσης πληρωμής των αξιογράφων και ιδιαίτερα ο χρόνος εμφάνισης των επιταγών προς πληρωμή στην τράπεζα και συνακόλουθα της υποχρέωσης ύπαρξης επαρκούς υπολοίπου. Στο πλαίσιο των συναλλακτικών ηθών ο εκδότης ακάλυπτης επιταγής θα μπορούσε να ζητήσει την αντικατάσταση του αξιογράφου με ισόποσο νέο και μεταγενέστερη ημερομηνία έκδοσης. Σε περίπτωση που ο δικαιούχος είσπραξης δεν συναινεί.
ΙΙΙ. Επίλογος
Συμπερασματικά, αναμφίβολα μια περίοδος πανδημίας ιστορικού μεγέθους, εκτός από τις ανεκτίμητες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές επιφέρει συνέπειες στην οικονομία, το εύρος των οποίων στην παρούσα φάση είναι αδύνατο να προβλεφθεί. Απαιτείται συναντίληψη πολιτείας – επιχειρήσεων – εργαζομένων με κοινό στόχο από την περιπέτεια αυτή η ζημία να ελαττωθεί και να επιμερισθεί. Ειδικά η ελληνική οικονομία στηρίζεται σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που δεν είναι απρόσωπες όπως ενδεχομένως ένας πολυεθνικός οργανισμός και η επόμενη ημέρα θα βρει εργοδότες και εργαζομένους να αναζητούν το σημείο επανεκκίνησης. Ας ελπίσουμε λοιπόν το προσωρινό «lock down» να μην μετατραπεί σε οριστικό «shut down» και να περιοριστεί σε χρόνο και έκταση, ας λάβουμε ο καθένας από το πόστο του την κατάλληλη πληροφόρηση και τις δέουσες αποφάσεις όταν θα έρθει η ώρα της ανάνηψης και της σωτήριας πρώτης βαθιάς αναπνοής.
Κωδικοί Αριθμοί Δραστηριότητας (ΚΑΔ)
των κλάδων που πλήττονται από την εξάπλωση του κορονοϊού